Missie voorop door steward ownership

Sinds 1983 is de missie van Odin ‘Om helende de aarde te bewerken, rechtvaardig haar vruchten te verdelen, broederlijkheid betrachtend daar waar mensen van elkaar afhankelijk zijn.’ Hoe zorg je ervoor dat zo’n missie voorop blijft staan binnen een economisch systeem waarin winst en korte termijn-eigenbelang vaak voorop staan? Het antwoord: steward ownership.

Gijsbert, wat is steward ownership?

“De twee universele principes daarvan zijn ‘zelfbestuur’ en ‘winst dient de missie’. Dat betekent in de eerste plaats dat een bedrijf van zichzelf is. Het stemrecht over belangrijke beslissingen en de financiële belangen zijn van elkaar gescheiden. Het bedrijf heeft geen eigenaren die belangrijker zijn dan het bedrijf zelf, maar belanghebbenden die betrokken zijn bij de bestaansreden van dat bedrijf. Dat wil niet per se zeggen dat alle belanghebbenden met elkaar overleggen over de beste koers; meestal hebben een paar mensen de opdracht om de koers van het bedrijf te bepalen in dienst van de missie. Stemrecht van een steward owned-bedrijf is dan een taak die je uitvoert voor het bedrijf.”

Is Odin een steward owned-bedrijf Merle?

“Jazeker. Odin is niet van privépersonen.. We zijn een coöperatie omdat we graag willen dat mensen meedoen, de idealen dragen en daar een bijdrage aan leveren. Doe mee, dat is eigenlijk onze boodschap. De missie van Odin hebben we al 40 jaar geleden vastgesteld. Sinds 2012 zijn we een coöperatie die 100% eigenaar is van alle bedrijfsactiviteiten. De ledenraad is het hoogste orgaan; het kijkt of we op koers liggen en of we dingen doen die bijdragen aan onze idealen. En dan heb je het bestuur, dat tegelijk ook de directie is van het bedrijf en waar ik deel van uitmaak. Wij moeten zorgen dat de doelen gerealiseerd worden. Je zou kunnen zeggen dat Odin van zichzelf is en juist daardoor van iedereen, en dat hij zijn eigen missie dient, gedragen door iedereen die betrokken is.”

Bij welke besluiten wordt de ledenraad van Odin betrokken?

Merle: “Dat gaat om grotere investeringen, de meerjarenbegroting, een deelneming in een andere organisatie of een grote winkelovername. Daar moeten we toestemming voor vragen. Maar in principe hebben we natuurlijk een langetermijnplan bij de ledenraad neergelegd. Loopt het dan anders of wil je veel meer doen dan gepland, dan moet je dat wel voorleggen. Maar daarbinnen kunnen wij redelijk vrij bewegen.”

Gijsbert, waarom zouden meer bedrijven steward owned moeten zijn?

“Het verbaast me hoeveel ondernemers de keuze voor de structuur van hun onderneming niet op een bewuste manier maken. Dat ze denken: ‘Ik doe het maar zoals iedereen het doet.’ Meestal worden er geen vraagtekens gezet bij het eigenaarschap, waardoor bij de meeste bedrijven de eigenaren belangrijker zijn dan het bedrijf en zijn missie. Dat gaat dan tijdelijk goed. Maar we zien om ons heen hoeveel ondernemingen uiteindelijk vooral bestaan om aandeelhouders te dienen. Dat strookt dus niet met de intentie van de meeste ondernemers om vooral een positief verschil te willen maken in de wereld. Het zou daarom goed zijn als meer ondernemers een bewuste keuze zouden maken over het eigenaarschap van hun bedrijf.”

Merle: “Ik denk dat het voor de landbouw mooi zou zijn wanneer daar meer steward owned-bedrijven zouden komen. Want een opvolger moet met een enorme zak geld komen en moet daar veel voor lenen en dan gaat het vaak fout. Daarnaast, als jij in de stad bent geboren en je hebt talent om boer te worden, dan is dat bijna onmogelijk. Terwijl je bij een steward owned-bedrijf in kunt stromen en je kwaliteit langzaam kunt ontwikkelen. Dat kan lastiger als je 3 miljoen bij de bank moet lenen. Odin boerderij De Beersche Hoeve is van de coöperatie en dus steward owned. En daarom kunnen mensen een tijdje meelopen, maar kunnen ze er ook weer uit."

Gijsbert: “Zoals Merle zegt worden er heel veel bedrijfsmiddelen via geld overgedragen. Sterker nog; de mensen die bedrijfsmiddelen hebben, willen dat die renderen, dat de waarde ervan toeneemt."

"Het idee dat alles altijd rendement moet opleveren, dat is een keuze en geen natuurwet. Dat privaat eigendom een bijna heilig recht is, dat is niet goed voor de samenleving. Het is raar dat jij bezit krijgt van dingen via overerving, in plaats van dat het gaat om de verantwoordelijkheid om goed zorg te dragen voor die dingen.”

Merle: “De vraag wat het oplevert aan biodiversiteit of aan sociale waarden, die wordt helemaal niet gesteld. En je ziet dat er door deze waardeoverdracht ook veel geld uit de keten wordt gehaald. Het zou meer een cirkel moeten zijn, zodat geld in de keten blijft. Als je op die manier naar eigendom kijkt, wil je ook graag dat het erin blijft en niet dat iemand er om persoonlijke belangen van alles uit haalt. Want dan is het weg en komt het niet meer terug.”

Gijsbert: “Je kunt je als ondernemer ook afvragen: waar kan geld het beste werken? Dat is waarschijnlijk in het bedrijf in plaats van erbuiten. Bij een steward owned-bedrijf is de winst voor het bedrijf, in plaats van voor de aandeelhouders. Welllicht heb je afspraken over enige winstdeling, maar dan nog gebruik je het vooral op een manier die de missie dient.”

Gijsbert, hoe kijk jij naar Odin als steward owned bedrijf?

“Bij Odin staat de missie centraal en is die leidend bij beslissingen. Dat zit in grote dingen, maar ook in kleine dingen. Een voorbeeld: wat mij raakte in een eerder gesprek met Merle was dat zij zei dat Odin gestopt was met de verkoop van Pukha-thee nadat het aan Unilever verkocht was. Er zijn namelijk genoeg andere mooie theemerken die niet van multinationals zijn en dan is het zonde om thee te verkopen waardoor vooral de zakken van aandeelhouders gevuld worden. Ik realiseerde me daardoor dat missietrouw voor Odin belangrijker is dan merktrouw. Volgens mij is dat een enorme kracht en uniek.”

Is er een maatschappelijke beweging naar meer steward ownership?

Gijsbert: “Absoluut. Veel jonge en startende ondernemers beginnen überhaupt met een stevige missie.”

Merle: “Wat Patagonia doet, dat vind ik mooi. De oprichter van dit Amerikaanse outdoor kledingbedrijf heeft recent zijn aandelen aan een stichting geschonken. De winsten gaan gebruikt worden om klimaatverandering tegen te gaan. Dat is gewoon spectaculair. Een koninklijk lintje zou te weinig zijn. Aan de andere kant is het precies zoals jij zegt Gijsbert: waar wil je dat je geld werkt en wat heb jezelf nodig? Niemand heeft zoveel geld nodig. Met de beweging die zij maken, maken ze zoveel mooie dingen mogelijk.”

Waar gaat Odin heen als steward owned bedijf?

Merle: “De volgende bijdrage die we kunnen leveren is anderen inspireren door transparant te zijn en door kennis en ervaringen te delen. Het is veel leuker als je deelt. Geluk is om te delen. Steward ownership biedt organisaties de mogelijkheid om meer te delen. Want waarom zou je alles alleen maar voor jezelf houden? Ik hoop dat Odin echt een ‘deel’-bedrijf wordt.”

Meer informatie over steward ownership op Wearestewards.nl. Wil je als ondernemer of consument net als Odin actief meewerken aan een andere economie? Kijk dan op Sleipnir.nl.