Gentechniek CRISPR-Cas bedreigt keuzevrijheid in voeding

De Europese Commissie heeft op woensdag 5 juli 2023 het wetsvoorstel gepresenteerd om de teelt en verkoop van genetisch gemanipuleerd voedsel Europawijd toe te staan – zonder risicobeoordeling en in veel gevallen zonder vermelding op het voedseletiket. Kortom, het proces is in gang gezet om ook gentechnieken als CRISPR-Cas toe te laten in ons voedselsysteem zonder dat je het door hebt. Het voorstel moet nog worden aangenomen, aanpassingen zijn nog mogelijk, dus is het nu tijd om in actie te komen!

Hoe zit het met onze keuzevrijheid? Die wordt daarmee simpelweg van tafel geveegd. Het versoepelen van de regels zet de deuren open voor het gebruik van deze technieken zonder dat dit herleidbaar is voor boeren en consumenten. Het geeft een hele nare smaak dat slechts een paar grote bedrijven nog meer invloed krijgen en bepalen wat er op ons bord terecht komt en dat alleen zij weten of en hoe er mee geknutseld is.

Het is 5 voor 12, maar nog niet te laat. Laat je stem horen!

Dinsdag 27 juni 2023, zijn wij een grote campagne gestart om ons voedsel gentechvrij te houden. Woensdag 28 juni heeft Roosmarijn Saat (voorzitter Biowinkelvereniging, eigenaar Gimsel Rotterdam) namens de sector de eerste ansichtkaart overhandigd aan minister Adema. We gaan voor minimaal 40.000 handtekeningen, 150.000 Wakker Worden ansichtkaarten voor Minister Adema en € 50.000 aan funding om campagne te kunnen blijven voeren om ons voedsel gentechvrij te houden.

De Europese Commissie heeft de herziening van de regels nauwkeuring voorbereid voor nieuwe veredelingstechnieken. Wat er toe gaat leiden dat de gentechniek CRISPR-Cas ook in de biologische landbouw onopgemerkt zijn intrede kan doen. En dat kan een bedreiging zijn voor de keuzevrijheid van jouw dagelijkse boodschappen. De biologische sector, maar ook consumenten zijn tot nu toe niet tot slecht geïnformeerd en de beleidsmakers eenzijdig. Ondertussen zijn wij wakker geschud en gaan we er alles aan doen om jou te informeren en actie te ondernemen!

Wat kun jij doen?

1. Teken de online petitie
2. Haal de ansichtkaart op in de winkel en stuur 'm op
3. Verspreid de paper Food for Thought van Biowinkelvereniging
4. Volg onze socials en like en deel onze berichten
5. Enthousiasmeer iedereen om ook de petitie te tekenen
6. Wil je de campagne met een kleine financiële bijdrage steunen dan alvast veel dank!

Wat is CRISPR-Cas?

Deze vrij nieuwe vorm van genetische modificatie is een techniek waarmee je heel precies DNA kunt aanpassen. In het geval van planten wordt er op celniveau ingegrepen in het DNA van de plant. Voorstanders van CRISPR-Cas verwachten met de techniek sneller gewassen te kunnen ontwikkelen die onder andere beter bestand zijn tegen droogte, ziektes en plagen en meer voedselzekerheid te kunnen bieden.

Keuzevrijheid op het spel

Als door Europa besloten wordt CRISPR-Cas niet meer onder de GMO-technieken te scharen, dat betekent dat gewassen gemodificeerd met CRISPR-Cas geen verplichte risicoanalyse en etiketteringsplicht meer nodig is. Daardoor komen deze GMO*-gewassen onzichtbaar in de normale productie- en voedselketen terecht. Niemand weet dan meer of hij voeding eet die genetisch gemodificeerd is. Of dat er in de gewassen die boeren telen een gentech-component zit. En daarmee verdwijnt dus de keuzevrijheid voor consument én voor de (biologische) boer. En kan de biologische landbouw niet meer garanderen dat ze gentechvrij blijft. Met als gevolg het verdwijnen van de keuzevrijheid voor consument én de hele biologische sector. GMO-technieken zijn nu immers niet toegestaan in biologische producten.

Consument én producent afhankelijk van grote multinationals

Vóór of tegen deze vorm van ingrijpen op celniveau is een interessante discussie en in de biologische regelgeving is het standpunt ingenomen dat dit ongewenst is. In het vraagstuk van deregulering is een van de vragen wie de peperdure rechten en patenten op de techniek van CRISPR-Cas in handen krijgen en of veredelaars door patenten op planteneigenschappen in hun werk belemmerd worden. Duidelijk is in ieder geval dat kleine biologische veredelaars hoogstwaarschijnlijk niet voldoende financiële middelen hebben om met deze techniek te veredelen. We vrezen daarom dat de rechten in handen komen van grote multinationals met veel geld. Multinationals die zaden bezitten, deze op hun manier veredelen en daarmee de boeren nog meer afhankelijk maken van de zaad-afname van de grote zaadveredelaars.

Een andere vraag is, of de beloftes van de techniek wel juist worden geschetst. In de Zembla-uitzending van 13 april 2023 is een goed voorbeeld te zien waarbij zaad is gebruikt van gewassen die door gentech resistent zijn gemaakt voor het bestrijdingsmiddel glyfosaat**. Alles ging dood, behalve het genetisch gemodificeerde gewas. Mooi, zou je denken, maar onkruid is nodig voor bodemleven en helpt tegen uitdroging en afwatering. Daarnaast zag je na een aantal jaren super-onkruid opkomen die óók ineens tegen het heftige gif glyfosaat bestand was. Met als gevolg dat de boer nóg meer glyfosaat moest spuiten om het onkruid te bestrijden. Leverancier van glyfosaat? Dezelfde als de leveranciers van het zaadgoed.. Een goed patent dus, die van CRISPR-Cas, om in handen te krijgen. Alleen al in de landbouw zou het een slordige 28 miljard op kunnen leveren voor de eigenaar.

Tot slot is een belangrijke vraag, of je als consument straks nog wel kunt kiezen voor gentechvrije voeding, als je niet aan het product of in de winkel meer kunt herkennen of het product gentechvrij is. Uit onderzoek van het Rathenau Instituut blijkt dat consumenten dit heel belangrijk vinden.

“We hebben recht op informatie en recht op gentechvrij voedsel.”

- Edith Lammerts van Bueren -

Is er een alternatief voor GMO-veredeling?

Jazeker! Al sinds de vorige eeuw worden er op biologische, klassieke wijze rassen veredeld. Met als doel robuuste gewassen die tegen een stootje kunnen. Biologische klassieke veredeling zoals bijvoorbeeld gebruikt om nieuwe phytophtera-resistente aardappelrassen te ontwikkelen. Daarvan zijn er in een paar jaar tijd zo’n 30 beschikbaar gekomen. Maar bijvoorbeeld ook veredeling zoals we die op onze boerderij De Beersche Hoeve doen, zaadvast veredeling noemen we dat. Daar veredelen we rassen en vermeerderen we zaadgoed waarmee boeren zelf kunnen reproduceren, zodat ze niet afhankelijk hoeven zijn van de grote zaadbedrijven. Deze klassieke manieren van veredeling kosten iets meer tijd maar veel minder geld dan de CRISPR-Cas-methode. Echter; er is met klassieke veredeling veel minder geld te verdienen zoals blijkt uit het voorbeeld van de patenten op CRISPR-Cas.

Meer variatie op het land en in de winkels

De groenterassen die we onder andere op De Beersche Hoeve i.s.m. Kultursaat en Bingenheimer Saatgut ontwikkelen, zijn op een klassieke, biologische manier ontwikkeld, op het veld, vrij van patenten, maar ook zaadvast. Dat wil zeggen dat uit het zaad van deze rassen planten groeien met dezelfde eigenschappen als de ouders, maar met kleine variaties. Net als in de natuur. Tuinders die de zaden kopen van deze rassen, kunnen uit de groenten die daaruit groeien zelf weer nieuw zaad oogsten. Ze kunnen daarbij selecteren op de eigenschappen die het beste passen bij hun omstandigheden. Zo helpen we tuinders om onafhankelijk te worden van de multinationals. En dragen we er aan bij dat zaden beschikbaar blijven voor iedereen. Het huidige hybride zaad van de grote multinationals kan niet gebruikt worden om zelf mee door te kweken. Door zaadvast zaad te kweken dragen we bij aan meer variatie op het land en in de winkel.

En de boeren dan?

Groenten van klassiek veredelde rassen zien er door hun natuurlijke variatie niet 100% hetzelfde uit. Ze zijn ook niet allemaal op hetzelfde tijdstip rijp. Dit kan leiden tot hogere kosten doordat er vaker of anders geoogst moet worden. Maar is een steeds grotere afhankelijkheid van grote zaadfirma’s en steeds minder keuzevrijheid dan de oplossing? Wij vinden van niet en gelukkig zien ook steeds meer boeren dat in.

50% korting op de cursus Zaadteelt Zaadvaste Rassen

Ben je teler, tuinder, of vanuit een andere invalshoek geïnteresseerd in selectie, vermeerdering, instandhouding en/of veredeling? Meld je dan nu aan voor de 4-daagse cursus om zelf zaden te kunnen vermeerderen en te kunnen beslissen welke methoden daarvoor te gebruiken. De cursus bestaat uit theorie, praktische oefeningen en groepswerk. Meer info en aanmelden via Caringfarmers.nl.

Wil jij ook zelf blijven kiezen wat je eet?

Laat je stem horen! Vanaf 27 juni liggen er ansichtkaarten in alle van bio-winkels van Nederland geadresseerd aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Piet Adema, waarin we hem oproepen om zich in te zetten voor keuzevrijheid van ons voedsel. Het enige wat jij hoeft te doen is te ondertekenen en zo snel mogelijk op de bus doen. Laten we hopen dat hij met zakken vol post achter z’n oren gaat krabben en het wetsvoorstel nog eens onder de loep neemt. Vanaf nu kun je ook een petitie tekenen om het onderwerp op de agenda in de Tweede Kamer te krijgen. Doe mee! Want op 5 juli 2023 wordt de herziening besproken in de Tweede Kamer en alleen sámen kunnen we echt een verschil maken.

Teken de petitie en houd ons voedsel gentechvrij

• Radio interview omroep Flevoland over lancering campagne | 26 juni 2023
• Genetische modificatie uitgelegd Zembla | 26 juni 2023
• Persbericht Word Wakker als je geen gentech op je bord wilt | 27 juni 2023
• Radio interview NPO 1 met Lizelore Vos & Merle Koomans van den Dries | 27 juni 2023
• Nieuwspublicatie Nieuwe Oogst | 27 juni 2023
• Nieuwspublicatie NOS | 27 juni 2023
• Nieuwspublicatie EKOLAND | 27 juni 2023
• NOS 20h00 journaal | 27 juni 2023
• Artikel Trouw | 05 juli 2023
• Artikel Volkskrant | 05 juli 2023
• Artikel NRC | 05 juli 2023
• Opiniestuk NRC | 6 juli 2023
• Biojournaal | biosector blijft GMO vrij | 6 juli 2023

Odin podcast Special: Bedreigt GMO-techniek CRISPR-Cas onze keuzevrijheid?

Verslag van het Odin-dialoog van 20 april jl

Zembla-uitzending Sleutelen aan zaad'

Zembla podcast: #2 de grote belangen achter het voedsel op jouw bord

Zembla podcast: #3 De misleidende lobby voor genetisch gemodificeerd voedsel 

Radio 1 uitzending 27 juni jl

Lees hier meer over biologische veredeling op De Beersche Hoeve

Lees hier de standpunten van het IFOAM (organic EU)

Filmtip: The Seeds of Vandana Shiva

Wil je deze campagne steunen? Deel dan onze social media berichten met je eigen contacten en roep op om de petitie te tekenen. Je kunt ook een financiële bijdrage leveren om de campagne te bekostigen. Alvast veel dank!

Ben je ondernemer en ontvang je graag de ansichtkaarten en toolkit? Neem dan contact op met: Marina de Smit | communicatie@odin.nl | 0345 588 218

Ben je journalist? Merle Koomans van den Dries (directeur Odin / bestuurslid Biowinkelvereniging) staat je graag te woord. Merle Koomans van den Dries | communicatie@odin.nl | 0345 588 218

*gmo=genetically modified organism

**een pesticide/gewasbestrijder en zeer giftig

Deze campagne is een initiatief van Biowinkelvereniging en wordt ondersteund door onder andere Caring Farmers, Stichting Demeter, Greenpeace, Vrouwen voor Vrijheid, Rineke Dijkinga, De Bolster, Bionext, Stichting Zaadgoed, Stichting Warmonderhof, Gimsel, Sustainable Food Supply Foudation, Organicseeds.nl, Demeter International, Ekoplaza, Groenboerenplan, Buizer Advies, Biohuis, Velt, BioNederland en Odin.