Claudy Jongstra verbindt kunst, mode en landbouw

Toen zag ik de vitaliteit en de rijkdom van plantenkleuren

Afgelopen jaar vond op deze biodynamische boerderij voor het eerst in meer dan 100 jaar weer een grote oogst van de verfplant wede plaats. De plant, die in de tijd van de Hollandse meesters op onze akkers groeide, is de grondstof voor de diepblauwe kleur waar schilders als Vermeer en Van Gogh beroemd mee werden. Wat drijft Claudy om in plaats van synthetische massa-geproduceerde grondstoffen weer terug te gaan naar natuurlijke materialen.

Waarom vindt Studio Claudy Jongstra het belangrijk om met natuurlijke materialen te werken?

“Ik ben opgeleid als modeontwerper. Toen ik daarna aan de slag ging, moest ik mee in de snelheid van de collecties. Als je een kledingstuk ontwerpt zou je de tijd moeten nemen om materialen te onderzoeken, om te kijken hoe het valt, om proefmodellen te maken. Dat past helemaal niet in de snelheid van de mode-industrie. En je wordt er geconfronteerd met slechte materialen die niet vergaan, waar plastics in zitten en die ongezond zijn.”

“De modewereld is alleen maar gericht op efficiency, er heerst een complete zielloosheid. Er zit een enorme afstand tussen de ontwerper, het materiaal en de eindgebruiker en dat voel je ook. Je voelt je nooit vrolijk als je door een winkel van een grote keten loopt. En dan heb ik het nog niet eens over de kleurstoffen waarmee rivieren vervuild worden, het enorme watergebruik bij katoen, ga zo maar door. We weten hoe slecht het allemaal is. Maar willen we het écht weten?”

“Toen zag ik op een tentoonstelling een yurt en dat gaf een enorme wending aan mijn leven. Ik heb de mode-industrie vaarwel gezegd en mij twee jaar alleen met wol beziggehouden. Ik wilde weten waar het materiaal vandaan komt, wat voor schapen dat zijn, ik wilde een eigen kudde om voor te zorgen, ik wilde de verbinding aangaan.”

Waarom werkt Studio Claudy Jongstra samen met Odin boerderij De Beersche Hoeve?

“Mijn partner Claudia Busson was al bezig met biodynamische landbouw. Daar vind je een bepaalde levendigheid die we ook vonden bij De Beersche Hoeve. Toen we een paar jaar geleden vroegen of we daar verfplanten konden verbouwen, stonden ze er erg voor open. Dat ze daar ook zaadvaste groenten veredelen, is eigenlijk heel radicaal. Achter de mondiale zaadproductie zit ook een enorme industrie en De Beersche Hoeve is een van de partijen die daarvoor een alternatief biedt. Op een bepaalde manier zitten zij in een heel andere stroom. En daarin vinden we elkaar.”

De bodem en het weer bepalen je palet en de kwaliteit van de kleur

Je werkt met een kennis en kunde van plantaardige verfstoffen die bijna verloren is gegaan. Hoe heb jij je die eigen gemaakt?

“Ik ben ermee in aanraking gekomen door een project waarvoor ik werken moest maken tegen een witte achtergrond. Bij vervilting van wol komt warmte vrij en synthetische kleuren geven dan altijd een beetje af, dus met die witte achtergrond zou dat niet fraai zijn. Ik kwam erachter dat plantenkleuren niet afgeven bij verwarming. Toen ging ik me daarin verdiepen en zag ik de vitaliteit en de rijkdom van plantenkleuren. En toen wist ik het. Synthetische kleuren gaan geen verbinding aan met de wol, die maken het hard. De hele sensualiteit van wol is dan weg. Ik ontdekte dat er wel wat mensen met natuurlijke verfstoffen bezig waren, maar dat was allemaal erg kleinschalig. Mijn werk gaat over impact. Ik werk met installaties of in gebouwen van formaat, dus ik was erg geïnteresseerd in hoe je die kleine teelt kunt opschalen. We kochten in die tijd wel natuurlijke verfstoffen in, maar we kregen geen grip op het materiaal. Je kon het niet leren kennen omdat het van ver kwam en ik die boer niet kende.”

“Daarom was het belangrijk om zelf een collectietuin te beginnen om verfplanten te beschermen en bewaken, en uit te wijken naar boerderijen als De Beersche Hoeve voor grootschalige teelt. Dan weet je hoe ervoor gezorgd wordt, wat het weer was en wat de kwaliteit van de bodem is. Dat is je palet en dat bepaalt de kwaliteit van de kleur. De verfplant wouw is heel gevoelig voor teeltomstandigheden en de kleurvariaties die dat oplevert werden ineens een kwaliteit in plaats van een nadeel. Dat kan ik alleen ervaren doordat ik zelf dicht op de teelt zit.”

Kan ik zelf een kledingstuk verven met natuurlijke verfstoffen?

“Je kunt veel kennis halen bij het TextielMuseum in Tilburg of bij Museum De Lakenhal in Leiden en ook online is er veel te vinden. Maar ga vooral aan de slag met wat de natuur je brengt. Dus letterlijk met schillen van bananen of het loof van wortels, dingen die bij het koken worden weggedaan, en onderzoek wat je daarmee kunt. Er zijn veel kruiden die je kunt gebruiken, zoals oregano en tijm, maar ook medicinale planten, schorsen, bloemen en wortels. De wortel van de paardenbloem bijvoorbeeld, maar ook de bloem zelf is prima bruikbaar. Ook erg leuk om hier samen met kinderen mee te experimenteren.”

Wat gaat Studio Claudy Jongstra in de toekomst doen?

“We willen de verbinding tussen landbouw en kunst verder versterken en gaan onder andere bij De Beersche Hoeve weer wouw telen. Verder wordt ons nieuwe centrum LOADS steeds meer een ontmoetingsplek en kenniscentrum rond het thema kunst en natuurlijke grondstoffen. Op lange termijn hoop ik dat dit alles eraan bijdraagt dat mensen bewuste keuzes maken die niet alleen gericht zijn op de portemonnee, maar ook op leefbaarheid en vitaliteit van de samenleving. Dat is wat ik hoop.

Teun Luijten, Odin boerderij De Beersche Hoeve

“Verfplanten als wede kom je niet vaak tegen in het agrarisch landschap, dat vooral op voedingsgewassen is gericht. Wij vinden het leuk om hiermee te experimenteren en te onderzoeken of de duurzame teelt van verfgewassen ook op grotere schaal kan. Niet alleen bij ons, maar ook op andere boerderijen."

Video ‘Blauw Goud': winning en verwerking verfplant wede

Wetenschappers, kunstenaars en de boeren van De Beersche Hoeve reconstrueerden samen met Studio Claudy Jongstra de ambachtelijke methode van de winning van blauwe kleurstof uit wede. De korte video ‘Blauw Goud’ laat zien hoe de wede-oogst verwerkt wordt tot een diepblauwe kleurstof. Te zien op het videokanaal van Odin Foodcoop op YouTube en op Claudyjongstra.com.

Over Claudy Jongstra

Claudy Jongstra is 59 jaar en woont met haar partner Claudia Busson in Hùns (Friesland). Claudy werd in 2019 gekozen tot Kunstenaar van het Jaar. Haar monumentale wandkleden hangen onder andere in musea als MoMA in New York, Victoria & Albert Museum in Londen, Stedelijk Museum in Amsterdam en in diverse privé- en bedrijfskunstcollecties, zoals bij Triodos Bank. Claudy’s missie is om de wereld mooier te maken en mensen te inspireren met wandkleden van volledig natuurlijke materialen.