Het eerste lichtjesfeest: Sint Maarten

In de verte klinken kinderstemmen. Met een lantaarntje gaan ze van deur tot deur en zingen ze een lied. Ze laten hun lichtje stralen, dwars door weer en wind. Het is 11 november: Sint Maarten, het eerste lichtjesfeest van het jaar. Maar wie was Sint Maarten eigenlijk en waarom gaan kinderen tijdens dit feest met een lantaarntje langs de deuren om om snoepgoed te vragen?

Maarten van Tours

Maarten van Tours was een officier in het Romeinse Leger, in de vierde eeuw na Christus. Volgens de legende was hij op een koude dag met zijn manschappen op weg naar Amiens, een stad in Noord-Frankrijk. De avond begon al te vallen toen ze de stad naderden. De wind blies guur en de warme lichten van de stad lonkten in de schemering. Op het moment dat Maarten op zijn paard de stadspoort door wilde rijden, zag hij een verkleumde bedelaar naast de weg zitten, die smeekte om hulp. Maarten had medelijden met de arme man, maar geld om hem te geven had hij niet. Daarop sneed hij zijn mantel doormidden en gaf de helft aan de bedelaar. Waarom Maarten de helft en niet zijn hele mantel weggaf, daar zijn de meningen over verdeeld. Sommigen zeggen dat de mantel voor de helft eigendom was van het Romeinse Rijk en dat Maarten met het weggeven van zijn halve mantel aan de oproep van Christus om ‘je naaste lief te hebben als jezelf’ kon voldoen, zonder de Romeinse Keizer tegen de borst te stuiten. Maar er is ook een andere betekenis, een diepere wijsheid, in te lezen. Om je naaste lief te hebben als jezelf, betekent dat je jezelf niet verwaarloost in je zorg voor anderen. Immers, vanuit een leeg vat kan je niets schenken, als je zelf in de kou staat, kan je een ander niet verwarmen.

Wat de precieze beweegreden ook was, Sint Maarten leert ons barmhartigheid en offerbereidheid. Om onze bezittingen en onze warmte vrijgevig te delen met anderen. Om goed voor de ander te zorgen én onszelf daarin niet te vergeten.

Kinderfeest

Maarten verliet het leger, stichtte een klooster en bleef zijn hele leven opkomen voor de armen in de samenleving. Ook toen hij bisschop van Tours werd, bleef hij dit doen. Na zijn dood werd hij al snel heilig verklaard. Op 11 november wordt zijn sterfdag herdacht. In de middeleeuwen was dit een dag waarop armen langs mochten gaan bij de rijken om te bedelen. Op die manier konden ze een voorraad voedsel en hout bij elkaar sprokkelen om de winter door te komen. Sinds de negentiende eeuw is het een kinderfeest geworden, waarbij kinderen ‘bedelend’ langs de deuren gaan met een zelfgemaakt lantaarntje en liedjes zingen over Sint Maarten, waarop ze vaak terugkomen met armen vol snoepgoed. Gezellig en natuurlijk lekker, maar ook met een mooie symboliek: de kaarsjes die de kinderen in hun lantaarntje brandend proberen te houden in het winderige herfstweer staan voor het licht in onszelf, waarvan eenieder van ons de kracht moet zien te vinden om dat in het donker van de winter brandend te houden.

Laatste vrucht van de aarde

Traditiegetrouw worden de lantaarntjes voor Sint Maarten gemaakt van uitgeholde knollen. Dat is niet zomaar. Het Sint Maarten-feest markeert het einde van de oogsttijd en het begin van de wintertijd. De natuur laat los, komt tot rust en keert naar binnen. De zonnekracht wordt opgeslagen in zaden en bollen onder de aarde, om daar rustig te wachten tot het voorjaar, wanneer het tijd wordt om weer tot bloei te komen. Ook wij mensen trekken meer naar binnen bij het aanbreken van de donkere dagen. Naar binnen in onze huizen, maar daarbij nodigt de natuur ons ook uit om meer naar binnen in onszelf te treden en de verbinding met ons eigen innerlijke licht op te zoeken. De knollen, als laatste aardvruchten van dit jaar, staan symbool voor het opgeslagen licht en de warmte van de zomer. Tijdens Sint Maarten laten we dat licht, verbonden met ons eigen licht, stralen. Met het lichtje in de lantaarn koesteren we nog éénmaal de warme, zonnige tijd die achter ons ligt, om het licht vervolgens met ons mee naar binnen te nemen, de donkere wintertijd in.

Zo brengt het feest van Sint Maarten het licht van de zomer samen met ons eigen licht, dat we niet alleen voor onszelf, maar ook voor alle mensen om ons heen laten schijnen. Een stralend lichtjesfeest gewenst!

Binnen de antroposofie is Sint Maarten de eerste van een reeks lichtjesfeesten die ons door de donkere tijd van het jaar heen loodsen. Na Sint Maarten volgt de Advent, Sint Nicolaas, Kerstmis, Driekoningen en ten slotte de Maria Lichtmis begin februari, waarbij het licht dat met Sint Maarten naar binnen is gehaald, weer naar buiten, terug naar de Aarde wordt gebracht.