Van Agro-industrie naar Landbouwkunst: een boek over biodynamische landbouw

Tineke van den Berg van de Stadsboerderij in Almere vertaalde een wel heel bijzonder werk naar het Nederlands; het boek van Manfred Klett over biodynamische (BD) landbouw, met als Nederlandse titel: van Agro-industrie naar Landbouwkunst. In het kader van 100 jaar BD-landbouw, vroeg ik Tineke wat haar ertoe heeft aangezet om het Duitse boek naar het Nederlands te vertalen en wat maakt dat de tekst haar zo raakt en inspireert.

Hoe kwam je met het boek in aanraking?

‘In ruil voor koeiendarm en -schedel kreeg ik het Duitstalige boek van de BD-boer Manfred Klett cadeau. Toen ik begon met lezen, werd het mij meteen duidelijk: dit boek moest in het Nederlands verschijnen. Zo’n bijzonder boek is mooi, maar pas als je de inhoud met anderen deelt, gaat het echt leven.’

Kan je iets vertellen over de inhoud?

‘Je kunt het boek zien als een levenswerk, een testament, én als leerstof voor de landbouw van de toekomst. Als ik de essentie van het boek zou moeten weergeven zou ik zeggen: Hoe kom je van gangbaar lineaire landbouw, naar biologische kringlooplandbouw, naar de opwaartse spiraal van de biodynamische landbouw. Landbouw is geen industrie en ook geen natuur maar cultuur, of zelfs kunst. Dat wil zeggen: de mens is leidend, de natuur begeleidend en de techniek dienend.

In dit boek kun je alle onderliggende wijsheid van de BD-landbouw en van de honderdjarige praktijk van BD-landbouw terugvinden. Ook beschrijft het de geschiedenis van de gehele landbouw sinds mensenheugenis. Het boek bevat weidse vergezichten in de tijd (bijvoorbeeld over de Oer Perzische en Indiase cultuurperiode) en in de hele wereld (van Babylonië tot Zuid-Duitsland). Maar ook bevat het zeer concrete besprekingen van bodembewerking en veevoeding.’

Wat brengt het boek jouzelf?

‘De betekenis van BD-landbouw wordt per pagina duidelijker en grootser. Of je nu leest over de ontwikkelingsstadia van de landbouw door verschillende opeenvolgende cultuurperiodes heen, over het ontstaan van cultuurgewassen, over hoe sinds de verlichting de landbouw haar nieuwe draai vond, over bodems en humuscomplexen, over de aard van herkauwers of over de bouw van een boerderijgemeenschap.

Al deze en nog veel meer onderwerpen komen in onderlinge samenhang en tot in detail uitgewerkt in het boek ter sprake. Soms bij herhaling, soms ver uitweidend, soms in archaïsch lange zinnen. En over alles schijnt het licht van de geesteswetenschap, wat een rijke aanvulling geeft op de natuurwetenschappelijke benadering die wij gewend zijn te hanteren. Zonder die aanvulling gaat het uiteindelijk toch niet lukken om een wérkelijk vitale levende landbouw van de toekomst te bouwen. Daar ben ik van overtuigd.

Dat geesteswetenschappelijke licht, dat maakt het er vaak niet makkelijker op. Maar wel waardevoller. Soms is het haast niet te lezen. Het vraagt immers een andere manier van denken. Breder denken, vanuit een andere invalshoek denken, in samenhangen denken. Dat nodigt het uit tot herlezen, nadenken en tot vragen en gesprek met anderen. Nooit wordt het saai. Het blijft boeien, prikkelen, uitdagen. Het helpt meningen (om)vormen, en het helpt om beweeglijker te leren denken. Het plaatst mijn dagelijkse werk als boer in een heel groot(s) wereldwijd verband. Dat is de verdieping die we nodig hebben. Niet makkelijk, wel noodzakelijk. Zonder de verdieping heeft de landbouw geen toekomst.’

En wat is nu de volgende stap?

Na de vertaling in het Nederlands, is er een tweede vertaalslag nodig. Zeg maar: van de boekenkast naar de hoofden, handen en harten van de Nederlandse en Vlaamse BD-boeren, en andere mensen die geïnteresseerd zijn in de achtergronden en de praktijk van een levende landbouw. In mijn ogen zijn we dat aan onszelf en aan de wereld verplicht.'

Een eerste stap om die tweede vertaalslag te realiseren, zijn lees- en studiegroepen die komende winter georganiseerd worden. Daarin worden het boek en de onderwerpen die erin voorkomen samen gelezen en besproken. Je kunt je hiervoor aanmelden via bureau@bdvereniging.nl. Het is de bedoeling dat er verschillende groepen komen, verdeeld over het land.

En ben je nieuwsgierig geworden naar het boek?
Van Agro-industrie naar Landbouwkunst is bij elke boekhandel te bestellen.