Ondernemers van de toekomst

Nina de Korte en Gijsbert Koren doken voor het boek ‘Toekomstbedrijven’ in de wereld van aandeelhouders en ondernemerschap. Hun conclusie? Als we een duurzame en eerlijke economie willen, biedt het steward-ownershipmodel de oplossing. “Bedrijven als Patagonia, Bosch en Odin zijn steward-owned en vormen een inspiratie voor de nieuwe generatie ondernemers.”

Weet jij eigenlijk wel wie de eigenaar is van de bedrijven waar je klant bent?

Het kan zomaar zijn dat het verzorgingshuis voor ouderen waar je elke dag langs fietst, in handen is van een investeringsmaatschappij in Parijs die honderdduizenden bedden in haar portfolio heeft. Bij veel bedrijven zijn de eigenaars, oftewel aandeelhouders, relatief onzichtbaar. Grote bedrijven hebben vaak vele duizenden aandeelhouders, die hun aandelen via de beurs kopen en verkopen, waardoor een bedrijf zelf niet eens weet wie morgen zijn eigenaren zijn. Dat soort eigenaren zijn misschien wel de minst betrokken belanghebbenden van een bedrijf, maar wel de machtigste belanghebbenden.

Steward-ownership

Ik, Nina, werkte zelf bij een startup in duurzame energie. Om mij heen zag ik de een na de andere idealistische startup verkocht worden aan een groot bedrijf of investeringsmaatschappij. Wat ik zag gebeuren was dat de initiële missie van de startup snel verwaterde. Vaak was na een jaar een groot deel van de bevlogen werknemers weer vertrokken, omdat bleek dat de nieuwe eigenaar meer wilde sturen op winstmaximalisatie dan op de missie. En dat is niet gek natuurlijk, want het flinke bedrag dat de nieuwe eigenaar heeft neergelegd voor het bedrijf moet natuurlijk terugverdiend worden. Dit zette mij aan het denken. Is het niet ouderwets: de manier waarop bedrijfseigendom is ingericht? Het feit dat aandeelhouders relatief veel macht hebben, hoe kan dat hand in hand gaan met duurzaamheid en langetermijndenken?

Bijzondere eigendomsstructuur

In die zoektocht stuitte ik op Gijsbert Koren. Deze gedreven ondernemer had jarenlang ondernemers geholpen met crowdfunding en gaf nu workshops over steward-ownership. Dit is een vrij nieuwe term voor een fenomeen dat al decennia wordt toegepast. Bij steward-owned bedrijven bepalen niet aandeelhouders, maar stewards de koers. Ook in Nederland zijn er bedrijven die zo’n bijzondere eigendomsstructuur hebben: De Efteling, Nyenrode Universiteit, surfschool The Shore, adviesbureau Berenschot en biologische supermarktketen Odin.

Odin en Sleipnir

Gijsbert en ik besloten om een boek te schrijven over deze bijzondere bedrijven, en al snel zaten we aan tafel met Odin-directeur Merle en mede-oprichter Koos Bakker. De Odin oprichters hadden in de jaren ‘80 al gelijk door dat ze Odin goed moesten beschermen, wilden ze de duurzame missie van het bedrijf kunnen borgen. Ze kozen ervoor om Odin een bijzondere structuur te geven. Het economisch eigendom werd ondergebracht in een aparte stichting (Stichting Sleipnir) en de oprichters waren daarmee geen eigenaren meer, maar konden wel zelf de koers bepalen. De stichting heeft geen winstoogmerk. In 2012 nam Odin een volgende stap en werd het bedrijf een steward-owned coöperatie.

De Odin oprichters zwommen tegen de stroom in en zijn vaak genoeg voor gek verklaard. Maar Bakker heeft er geen moment spijt van gehad. Nu het kapitalisme steeds meer scheuren vertoont, groeit de aandacht voor het model dat hij en zijn compagnons bedachten.